|
Utrum sit aliqua lex humana
Ad tertium sic proceditur. Videtur quod non sit
aliqua lex humana. Lex enim naturalis est participatio
legis aeternae, ut dictum est. Sed per legem aeternam
omnia sunt ordinatissima, ut Augustinus dicit, in I de Lib.
Arb. Ergo lex naturalis sufficit ad omnia humana ordinanda.
Non est ergo necessarium quod sit aliqua lex humana.
2 Praeterea, lex habet rationem mensurae, ut dictum
est. Sed ratio humana non est mensura rerum, sed potius e
converso, ut in X Metaphys. dicitur. Ergo ex ratione
humana nulla lex procedere potest.
3 Praeterea, mensura debet esse certissima, ut
dicitur in X Metaphys. Sed dictamen humanae rationis de
rebus gerendis est incertum; secundum illud Sap. IX,
cogitationes mortalium timidae, et incertae providentiae
nostrae. Ergo ex ratione humana nulla lex procedere
potest.
Sed contra est quod Augustinus, in I de Lib. Arb.,
ponit duas leges, unam aeternam et aliam temporalem, quam
dicit esse humanam.
Respondeo dicendum quod, sicut supra dictum est,
lex est quoddam dictamen practicae rationis. Similis autem
processus esse invenitur rationis practicae et
speculativae, utraque enim ex quibusdam principiis ad
quasdam conclusiones procedit, ut superius habitum est.
Secundum hoc ergo dicendum est quod, sicut in ratione
speculativa ex principiis indemonstrabilibus naturaliter
cognitis producuntur conclusiones diversarum scientiarum,
quarum cognitio non est nobis naturaliter indita, sed per
industriam rationis inventa; ita etiam ex praeceptis legis
naturalis, quasi ex quibusdam principiis communibus et
indemonstrabilibus, necesse est quod ratio humana procedat
ad aliqua magis particulariter disponenda. Et istae
particulares dispositiones adinventae secundum rationem
humanam, dicuntur leges humanae, servatis aliis
conditionibus quae pertinent ad rationem legis, ut supra
dictum est. Unde et Tullius dicit, in sua Rhetor., quod
initium iuris est a natura profectum; deinde quaedam in
consuetudinem ex utilitate rationis venerunt; postea res
et a natura profectas et a consuetudine probatas legum
metus et religio sanxit.
Ad primum ergo dicendum quod ratio humana non
potest participare ad plenum dictamen rationis divinae,
sed suo modo et imperfecte. Et ideo sicut ex parte
rationis speculativae, per naturalem participationem
divinae sapientiae, inest nobis cognitio quorundam
communium principiorum, non autem cuiuslibet veritatis
propria cognitio, sicut in divina sapientia continetur;
ita etiam ex parte rationis practicae naturaliter homo
participat legem aeternam secundum quaedam communia
principia, non autem secundum particulares directiones
singulorum, quae tamen in aeterna lege continentur. Et
ideo necesse est ulterius quod ratio humana procedat ad
particulares quasdam legum sanctiones.
Ad secundum dicendum quod ratio humana secundum se
non est regula rerum, sed principia ei naturaliter indita,
sunt quaedam regulae generales et mensurae omnium eorum
quae sunt per hominem agenda, quorum ratio naturalis est
regula et mensura, licet non sit mensura eorum quae sunt a
natura.
Ad tertium dicendum quod ratio practica est circa
operabilia, quae sunt singularia et contingentia, non
autem circa necessaria, sicut ratio speculativa. Et ideo
leges humanae non possunt illam infallibilitatem habere
quam habent conclusiones demonstrativae scientiarum. Nec
oportet quod omnis mensura sit omni modo infallibilis et
certa, sed secundum quod est possibile in genere suo. |
