|
Utrum fuerit utile aliquas leges
poni ab hominibus
1 Ad primum sic proceditur.
Videtur quod non fuerit utile aliquas leges poni ab
hominibus. Intentio enim cuiuslibet legis est ut per eam
homines fiant boni, sicut supra dictum est.
Sed homines magis inducuntur ad bonum
voluntarii per monitiones, quam coacti per leges.
Ergo non fuit necessarium leges ponere.
2 Praeterea, sicut dicit philosophus, in V Ethic.,
ad iudicem confugiunt homines sicut ad iustum animatum.
Sed iustitia animata est melior quam inanimata, quae
legibus continetur. Ergo melius fuisset ut executio
iustitiae committeretur arbitrio iudicum, quam quod super
hoc lex aliqua ederetur.
3 Praeterea, lex omnis directiva
est actuum humanorum, ut ex supradictis patet. Sed
cum humani actus consistant in singularibus, quae sunt
infinita, non possunt ea quae ad directionem humanorum
actuum pertinent, sufficienter considerari, nisi ab aliquo
sapiente, qui inspiciat singula. Ergo melius fuisset
arbitrio sapientum dirigi actus humanos, quam aliqua lege
posita. Ergo non fuit necessarium leges humanas ponere.
Sed contra est quod Isidorus dicit, in libro Etymol.,
factae sunt leges ut earum metu humana coerceretur
audacia, tutaque sit inter improbos innocentia, et in
ipsis improbis formidato supplicio refrenetur nocendi
facultas. Sed haec sunt maxime necessaria humano
generi. Ergo necessarium fuit ponere leges humanas.
Respondeo dicendum quod, sicut ex supradictis patet,
homini naturaliter inest quaedam aptitudo ad virtutem; sed
ipsa virtutis perfectio necesse est quod homini adveniat
per aliquam disciplinam. Sicut etiam videmus quod per
aliquam industriam subvenitur homini in suis
necessitatibus, puta in cibo et vestitu, quorum initia
quaedam habet a natura, scilicet rationem et manus, non
autem ipsum complementum, sicut cetera animalia, quibus
natura dedit sufficienter tegumentum et cibum. Ad hanc
autem disciplinam non de facili invenitur homo sibi
sufficiens. Quia perfectio virtutis praecipue consistit in
retrahendo hominem ab indebitis delectationibus, ad quas
praecipue homines sunt proni, et maxime iuvenes, circa
quos efficacior est disciplina. Et ideo oportet quod
huiusmodi disciplinam, per quam ad virtutem perveniatur,
homines ab alio sortiantur. Et quidem quantum ad illos
iuvenes qui sunt proni ad actus virtutum, ex bona
dispositione naturae, vel consuetudine, vel magis divino
munere, sufficit disciplina paterna, quae est per
monitiones. Sed quia inveniuntur quidam protervi et ad
vitia proni, qui verbis de facili moveri non possunt;
necessarium fuit ut per vim et metum cohiberentur a malo,
ut saltem sic male facere desistentes, et aliis quietam
vitam redderent, et ipsi tandem per huiusmodi assuetudinem
ad hoc perducerentur quod voluntarie facerent quae prius
metu implebant, et sic fierent virtuosi. Huiusmodi autem
disciplina cogens metu poenae, est disciplina legum. Unde
necessarium fuit ad pacem hominum et virtutem, ut leges
ponerentur, quia sicut philosophus dicit, in I Polit.,
sicut homo, si sit perfectus virtute, est optimum
animalium; sic, si sit separatus a lege et iustitia, est
pessimum omnium; quia homo habet arma rationis ad
explendas concupiscentias et saevitias, quae non habent
alia animalia.
Ad primum ergo dicendum quod homines bene dispositi
melius inducuntur ad virtutem monitionibus voluntariis
quam coactione, sed quidam male dispositi non ducuntur ad
virtutem nisi cogantur.
Ad secundum dicendum quod, sicut philosophus dicit,
I Rhetor., melius est omnia ordinari lege, quam
dimittere iudicum arbitrio. Et hoc
propter tria. Primo quidem, quia facilius est invenire
paucos sapientes, qui sufficiant ad rectas leges ponendas,
quam multos, qui requirerentur ad recte iudicandum de
singulis. Secundo, quia illi qui leges ponunt, ex multo
tempore considerant quid lege ferendum sit, sed iudicia de
singularibus factis fiunt ex casibus subito exortis.
Facilius autem ex multis consideratis potest homo videre
quid rectum sit, quam solum ex aliquo uno facto. Tertio,
quia legislatores iudicant in universali, et de futuris,
sed homines iudiciis praesidentes iudicant de praesentibus,
ad quae afficiuntur amore vel odio, aut aliqua cupiditate;
et sic eorum depravatur iudicium. Quia ergo iustitia
animata iudicis non invenitur in multis; et quia
flexibilis est; ideo necessarium fuit, in quibuscumque est
possibile, legem determinare quid iudicandum sit, et
paucissima arbitrio hominum committere.
Ad tertium dicendum quod quaedam singularia, quae
non possunt lege comprehendi, necesse est committere
iudicibus, ut ibidem philosophus dicit, puta de eo quod
est factum esse vel non esse, et de aliis huiusmodi. |
